Bağımlılık, kişinin zarar görmesine rağmen madde kullanımına devam etmesi, kullandığı maddeyi uzun süre bırakamaması, sürekli madde arayışı içinde olması, kullandığı maddeyi giderek arttırması ile karakterize edilen bir tablodur.
Bağımlılık karar verme süreçlerine bağlı bir durumdur. Bireyin yaşamındaki ilişkiler, yaşam düzenlemeleri ve sağlığına ilişkin kararları ve seçimleriyle ilgilidir. Seçimler ve yaşam biçimi ise bireyin ailesinden başlayarak zamanla içinde bulunduğu çevrelerden etkilenme yaşantılarına dayanmaktadır.
Madde kullanımının sağlık, suç, yargı, sosyal refah, eğitim, güvenlik, ulaşım, ülke içinde ve ülkeler arası ticaret için bir dizi doğurguları vardır. Bu tür maddelerin kullanımı sadece gençlerin bireysel yaşamını olumsuz etkilemekle kalmaz, toplumu da etkiler.
Cinayetlerin %60’ı, saldırıların %40’ı, tecavüzlerin %33’ü alkol kullanımı ile ilgilidir. Madde kullanımının fizyolojik etkileri algılamada, gerçeklik değerlendirmede sorun yaratmakta. Çünkü merkezi sinir sistemini ve diğer organları etkiler.
BAĞIMLILIK YAPICI MADDE
Beyin işlevlerini ve tüm bedensel yapıları etkileyerek, zamanla organ sistemlerinde kalıcı değişikliklere yol açan, ruhsal ve davranışsal sorunlar oluşturan, yaşam için gerekli olmayan doğal ya da yapay sahte iyi oluş hali ortaya çıkaran maddelerdir.
AMATEM’e göre, yasal olan ya da olmayan, uyarıcı ya da uyuşturucu niteliği olan, bağımlılık yapan maddelerin tümüne “uyuşturucu madde” denilmekte.
“Madde Kullanımı/Bağımlılığı” dendiğinde uyuşturucu ve uyarıcı maddelerle birlikte tütün ve alkol ürünleri de kapsanmaktadır. Tütün ürünleri ve alkolün ortalama düzeyde kullanımı bile ciddi kişisel ve sosyal sonuçlara yol açabilir.
KENDİNİ KONTROL ALTINDA TUTAMAZ
Maddeye karşı gösterilecek irade kullanmak ya da kullanmamakla ilgilidir. Kullandıktan sonra merkezi sinir sistemi bozulduğu için insanın sağlıklı hareketlerde bulunması zaten beklenemez. Maddenin etkisindeyken kendisi dahil, etrafına zararlı bir insan haline gelebilir.
Bağımlı kişi: Maddeyi alabilmek için, önce mevcut parasını bitirir. Parasını bitiren kişi yakınlarını kandırmaya başlar, yani yakınındaki insanları soyar, günü kurtarma adına hırsızlık yapmaya başlar, parasını maddeye yatırır. Fuhuş yaparak, bu yolla kazanılan parayı maddeye harcar.
Ayrıca insanlar bağımlı yapılarak, madde karşılığında zorla fuhşa zorlanırlar, ve en önemlisi; Narkotik Atasözü: "HER İÇİCİ POTANSİYEL BİR SATICI ADAYIDIR!" Bu ne demek? Her içici para bulma uğruna etrafındaki insanı maddeyle tanıştırır. Maddeyle yeni tanışan bu insanın başka bir yerden satın alma imkânı yoktur. Böylece uyuşturucu satıcıları için yeni bir para kaynağı oluşturulmuş olur.
Bağımlılık yapıcı maddelerden korunma
Önleme çalışmalarında bireyi madde kullanımına başlamadan bilinçlendirmek öncelikli hedeftir. Birincil önleme çalışmaları olarak tanımlanan bu yaklaşımda eğitim yolu ile, madde kullanımının engellenmesine çalışılmaktadır.
En iyi korunma yolu HİÇ BAŞLAMAMAKTIR…
Bir şekilde başlanmışsa;
KURTULMAK MÜMKÜNDÜR !
Madde kullanımı ve bağımlılığı bir sağlık sorunu olmakla birlikte tedavisi mümkün bir hastalıktır. Kişi ilgili hastanede tedavisini olup sağlıklı bir birey olarak kendi yaşam alanına geri dönebilir. Bunun için mutlaka tıbbi yardım ve uzman desteği gerekmektedir. Tedavi tamamlandıktan sonraki süreç oldukça hassastır. Kişi kendisini madde kullanımına iten ortamlardan ve arkadaş çevresinden uzaklaşmalı, yaşamında anlamlı ve önemli olan kişiler, etkinlikler ve yaşantılarla iç içe olmalıdır. Aksi takdirde tekrar madde kullanım ihtimali oldukça yüksektir.
ANNE ve BABALAR İÇİN
Genç bir nüfus yapısına sahip olan ülkemizde sigara, alkol ve uyuşturucu maddeleri Madde ile tanışma ve madde kullanım yaşının giderek düştüğü ve 12-17 yaş arası gençlerin risk altında olduğu yapılan çalışmalarla ortaya konulmuştur. Bu bakımdan gençlerin zararlı alışkanlıklardan korunması ve onlara sağlıklı yaşama bilincinin kazandırılmasında en büyük görev eğitim kurumlarına düşmekte, bu bağlamda okul, öğretmen, aile ve toplumun işbirliği daha da önem taşımaktadır.
Yaşamının temellerini oluşturma sürecinde gençler,
• Güvenli ve mutlu bir yaşam için gerekli davranışları bilmeli,
• Bütüncül sağlıkları için gerekli önlemleri alabilmeli,
• Bir sorunla karşılaştıklarında çözüm üretebilmelidir.
Anne ve Babalar;
Uyuşturucu madde kullanan çocuğu ne kadar erken fark eder, ona yardımcı olunsanız bağımlılıktan kurtulma şansı o kadar artar.
Erken teşhis için çocuğunuzda şu ölçütlere dikkat ediniz:
- Bitkinlik, dalgınlık, halsizlik
- Sinirlilik, saldırganlık, baş dönmesi
- Gözbebeklerinde büyüme ve sulanma
- Gözlerde kızarıklık, donuk bakışlar
- Burun akıntısı, kanama ve kızarıklık
- Kusma, iştahsızlık, aşırı kilo kaybı, yüz renginin solması
- Ağızda kuruma, vücutta kaşıntılar
- Canlılık, enerji artışı, uzun süre uyumama
- Sebepsiz gülmeler, ağlamalar
- Sık sık tuvalet ihtiyacı
- Şiddetli ağrı ve kramplar
- Duygusal çöküntü ve mutsuzluk
- Aşırı para harcama
- Suç işleme eğilimi ve saldırganlık
- Arkadaş çevresinin değişmesi
- Aile içi ilişkilerin zayıflaması
- Yalnız kalmayı tercih etmesi
- Derslere olan ilgisinin azalması
- Kendisinin veya evdeki değerli eşyaların nedensiz kaybolması
Uyuşturucu kullanan gençlerin ailelerindeki benzer bazı özellikler dikkate değerdir;
1- Parçalanmış boşanmış aileler
2- Anne ve babadan birinin kaybı
3- Aile içinde madde bağımlısı bireylerin bulunması
4- Aile içi iletişim eksikliği
5- Baskıcı ve ilgisiz aile ortamı
6- Aile içinde gencin model alabileceği birey/bireylerin bulunmaması
BAĞIMLILIKTA GENCE NASIL YAKLAŞMALI?
• Önyargılarınızdan sıyrılın
• Kişi maddenin etkisindeyse konuşma girişiminde bulunmayın
• Konuşmaya hazır ve sakin olduğunuzda konuyu açın
• Etiketlemeler kullanmayın
Kendinizi onun yerine koyun, düşünce ve duygularını anlamaya çalışın
• Öğüt vermeyin
AİLEYE ÖNERİLER:
1-“Benim çocuğum asla yapmaz” demeyin.
2- Çocuğunuzun okulunu, okula giriş çıkış saatlerini, okulla ev arasındaki sürenin ne kadar olduğunu bilin ve takibini iyi yapın.
3- Özel eşyalarını özellikle cep telefonunu karıştırmayın, ancak cep telefonu ile kiminle konuştuğundan ve mesajlaştığından emin olun.
4- Çocuklarınızın kullandığı kelimelere dikkat edin. Örnek : chat, nick name, dalga dümen vs.
5- Çocuklarınıza her zaman sarılın ve sevginizi gösterebilen bir ebeveyn olun.
6- Evde bilgisayar ve internet kullanımının kurallarını en baştan koyun ve bu konuda kararlı olun. Kuralların uygulanması kuralların iyi anlatılması ile doğru orantılıdır.
7- Çocuğunuzun alkol kullanımı konusunda hoşgörülü olmayın. Hoşgörülü olmak demek madde kullanımı kapısını aralamak demektir.
8- Bağımlı bir çocuk sahibi olmamak için önce kendi bağımlılıklarınızın farkına varın ve onları ortadan kaldırmak için elinizden geleni yapın. Örnek : sigarayı bırakın.
9- Aile ortamınızda bir boşanma söz konusu ise böyle bir durumda sadece eşinizden boşanın, anne ve babalıktan boşanmayın.
10- Çocuklarınızı koşulsuz sevgiyle sevdiğinizi hissettirin. Unutmayın ki yarının geleceği olan çocuklarımız geleceğimizin teminatıdır ve bizim çocuklarımızdır.
BAŞVURU MERKEZLERİ
Tedavi alanında ülkemizde alkol ve madde bağımlılığı tedavi merkezleri (AMATEM) Antalya’da da bulunmaktadır.
AMBAUM (AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ)
